Düzce, 20.11.2019
24 Kasım 2019 tarihinde Ankara’da yapılacak olan Kafkas Dernekleri Federasyonu’nun 9. Olağan Genel Kurul Toplantısında, Başkan ve Federasyon Organları için yapılacak seçimde aday olan “Kaffed Değişim Hareketi”nin 13 Kasım 2019 tarihinde kendi Facebook sayfasında yayımladığı “Kaffed Değişim Hareketi Anadil Eğitim Projeleri” adlı bildirimde gerçeklerle bağdaşmayan ifadeler yer almıştır., Adıge dili ve edebiyatı alanında faaliyet gösteren ve üyelerinin tamamı Düzce Üniversitesi Çerkes Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı’nda görev yapan akademik personel ile bu Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans ve Doktora öğrencilerinden oluşan Derneğimiz, yukarıda sözünü ettiğimiz bildirimde yer alan ve bilgiye dayanmayan hususlara ilişkin olarak açıklama yapmayı zorunlu görmüştür.
Bu çerçevede;
1-Düzce Üniversitesi Çerkes Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Lisan Programı’nda okuyan öğrenci profili iddia edildiği gibi belirli bir yaş üstünde değil, aksine tamamına yakını 18-24 yaş aralığında olan öğrencilerden oluşmaktadır.
2-Düzce Üniversitesi ile Adıgey Devlet Üniversitesi arasında öğrenci değişim programı (Mevlana) anlaşması yapılmış olup üç lisans öğrencisi Maykop’ta öğrenim görmektedir.
3-Öğretim elemanı yetiştirme programı çerçevesinde bir akademik personel (araştırma görevlisi) 2014 yılından beri Adıgey Devlet Üniversitesi’de Doktora eğitimi almaktadır.
4-Kendi öğretim elemanını yetiştirmek amacıyla, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çerkes Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı’nda Doktora programı 2018 yılında açılmış ve ilk öğrencilerini alarak eğitim-öğretim faaliyetlerine başlamıştır. Dolayısiyle iddia edildiği gibi “Ancak doktora programlarının açılabilmesi için yeterli öğretim üyesine sahip olabilmek yakın gelecekte mümkün görünmemekte ve programlar açılmadığı sürece de gerekli akademik personelin yetiştirilmesi mümkün olamayacağından bu bölümlerdeki akademik personel sorunsalı bir kısır döngü içerisindedir” ifadesi gerçeklerle bağdaşmamaktadır.
5-Düzce Üniversitesi ile Adıgey Devlet Üniversitesi arasında çeşitli alanlarda işbirliği yapılmaktadır. Sözgelimi 13-15 Mayıs 2016 tarihinde Uluslararası Adıge Filolojisi Sempozyumu (Güncel Konular) ve 18-20 Ekim 2019 tarihinde II. Uluslararası Adıge Filolojisi Sempozyumu (Adıge Dünyasının Bugünü) her iki Üniversitenin işbirliği ile gerçekleştirilmiştir. Düzce ve Maykop’ta Üniversite kampüslerinde karşılıklı olarak botanik bahçeleri kurulmuştur. Başta matematik olmak üzere diğer alanlar ile ilgili çeşitli anlaşmalar yapılmıştır. 25 Mayıs 2019 tarihinde Düzce Üniversitesini ziyaret eden Adıgey Cumhuriyeti Başkanı Kumpıl Murat yapılacak anlaşmalara ve karşılıklı işbirliğine destek vermiştir.
Öte yandan “Kaffed Değişim Hareketi”nin anadil eğitimi projeleri olarak sunduğu, akademik personel yetiştirme, materyal geliştirme, öğreticilerin eğitimi ve sertifikasyonu, üniversiteler arası işbirliği gibi konular bir sivil toplum kuruluşunun yetkisinde olmayan hususlardır. Ayrıca söz konusu projede sivil toplum kuruluşlarınca yapılacağı ifade edilen anadil konusundaki pek çok faaliyeti gerçekleştirebilecek, yeterli donanıma sahip yetişmiş eleman sayısı da henüz çok azdır. Dolayısiyle bu projelerin kısa vadede gerçekleştirilme olasılığı da çok düşüktür.
Toplumumuza saygı ile duyurulur.
ADIGE (ÇERKES) DİLİ VE EDEBİYATI DERNEĞİ
YÖNETİM KURULU
EK-1 Kaffed Değişim Hareketinin 13 Kasım 219 Tarihli Facebook paylaşımı
Kaffed Değişim Hareketi Ana Dil Eğitim Projeleri:
ÇOCUKLAR İÇİN KONUŞMA KULÜPLERİ:
Projenin Gerekçesi: UNESCO Tehlike Altındaki Diller Atlasına göre, bir dilin zaman içerisinde ölümüne sebep olan en önemli faktörlerin başında bir dilin kuşaklar arası aktarımının durması gelmektedir. Bu bağlamda, kültürel aidiyet hissettiğimiz ve aynı kültürel mirasa-kökene sahip diğer bireyler ile bizi birleştiren ortak kültürel sermaye olarak kabul ettiğimiz için ana dilimiz olarak tanımladığımız Kuzey Kafkasya dilleri, diasporada ilk öğrendiğimiz ve en çok kullandığımız dil olmamaları sebebiyle dilsel yeti ve iletişimsel işlevini kaybetmeye başlamıştır. Böyle durumlarda, tehlike altındaki bir dili yeniden canlandırmanın en önemli ve etkin yollarından biri de söz konusu dilin gelecek kuşaklara etkili bir şekilde aktarılmasını sağlamak için çocuklara öğretilmesidir.
Projenin Amacı: Bu projenin amacı, KAFFED’e bağlı derneklerde ortak bir şekilde uygulanacak Çocuklar için Konuşma Kulüpleri programı hazırlamak ve uygulamaktır. Çocuk kulüplerinin öncelikli amacı, çocuklarda ana dile dönük olumlu tutum geliştirmek ve ana dil öğrenmeye dair motivasyonlarını artırmaktır. Bununla beraber, yaşlarına uygun bir biçimde temel düzeyde duyduğunu ve kendini sözlü olarak ifade edebilme becerileri geliştirmelerine katkı sağlamaktır. Son olarak, çocuk kulüpleri için derneklere gelen çocukların zaman içerisinde kültürel aidiyetlerinin gelişeceği ve derneklerle olan ilişkilerini daha işlevsel hale gelebileceği de düşünülmektedir.
Projenin Kapsamı ve Kısa vadeli Hedefleri:
▪ KAFFED bünyesindeki Anadil Komisyonu tarafından bir çalışma grubu kurulacak ve bu çalışma grubu program, materyal hazırlama, eğitmen eğitimi gibi temel işlerden sorumlu olacaktır.
▪ Öğretilecek olan dil, her bölgede yaygın olarak kullanılan anadil hangisiyse o olacaktır.
▪ Kulüplerin odaklanacağı temel beceriler dinleme, konuşma ve kelime bilgisi olacaktır.
▪ Kulüp çalışmalarını şekillendirecek olan haftalık temalar, amaçlar ve hedeflenen dilsel kazanımları belirleyen bir çerçeve program hazırlanacaktır.
▪ Kulüplerde, çocukların gelişim özelliklerine uygun olarak, oyun, şarkı, hikaye, drama, resim/fotoğraf gibi görsel-işitsel materyaller ve öğrenme-öğretme etkinlikleri kullanılacaktır.
▪ Her hafta aynı temayı öğrenen çocuk kulüpleri arasında çeşitli etkinlikler düzenlenecek ve böylelikle farklı bölgelerde olan çocuklar arasında etkileşim sağlanacaktır. Ayrıca anavatanda çocuklarla faaliyet yürüten gruplarla iletişim kurularak ortak çalışmalar düzenlenecektir.
Projenin Uzun vadeli Hedefleri: Projenin birinci yılının sonunda yapılan değerlendirmeler ve elde edilen çıktılar ışığında; çocuklar için ana dil eğitiminde kullanmak üzere boyama kitapları, konuşan masal ve hikâye kitapları tasarlamak üzere çalışmalar başlatılacak ve uygun koşulların oluşması halinde bu çalışma bir AB projesi olarak hazırlanacaktır.
YÜKSEKÖĞRETİMDE ANA DİL ÇALIŞMALARININ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNE DÖNÜK PROJELER
ÖĞRENCİ HAREKETLİLİĞİ PROJESİ
Çerkes tarihi, toplumu ve kültürünün, Kafkasya Araştırmaları adı altında birçok farklı disiplince çalışıldığı bilinmektedir. Bunun dışında Rusya Federasyonu ve ona bağlı özerk cumhuriyetlerde Çerkes Filolojisi bölümlerine rastlanmaktadır. Akademik çalışmalarıyla Rusya’nın önde gelen üniversitelerinden Moskova Devlet Üniversitesinde ve St. Petersburg Üniversitesinde de Kuzey Kafkasya Tarihi bölümleri bulunmaktadır. Adige Devlet Üniversitesinde Adige Filolojisi ve Kültürü, Aliyev Karaçay Çerkesk Devlet Üniversitesinde Çerkes ve Abhaz Filolojisi, Abhazya Devlet Üniversitesinde Abhaz Dili, Kültürü ve Edebiyatı Bölümü eğitim faaliyetlerinde bulunmaktadır. Türkiye’de ise, önemli bir kazanım olarak Çerkes Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Erciyes ve Düzce Üniversitelerinde eğitim öğretim faaliyetlerine devam etmektedir. Ancak öğrenci profilleri incelendiğinde çoğunluğun belirli bir yaş üstünde olduğu, ilk üniversite olarak gençler tarafından az tercih edildiği gözlemlenmiştir. Bölümlerin sürdürülebilirliği açısından gençler tarafından tercih edilmesi önemlidir. Bölümün tercih edilmesini daha cazip kılmak için anavatan üniversiteleri ile öğrenci değişimi anlaşmalarının imzalanması gerekmektedir. Memorandum of Understanding, ERASMUS KA, Mevlâna anlaşmalarının imzalanması ile bölüm öğrencileri bir yıl için anavatanın bir üniversitesinde bir yıllık eğitimlerine devam edecek, döndükten sonra orada almış oldukları derslerin intibakını sağlayıp sene kaybı yaşamadan okumaya devam edeceklerdir. Bu projenin amacı; üniversiteler ile işbirliği içerisinde üniversiteler arası MOU anlaşmaları imzalanması ve devamında anavatan üniversitelerine gidecek öğrencilerin okul ve yurt masraflarının anavatan üniversiteleri tarafından karşılanmasını sağlamak için gerekli girişimlerin ve çalışmaların yapılmasıdır.
AKADEMİK PERSONEL YETİŞTİRME İÇİN LİSANSÜSTÜ EĞİTİM BURSU PROJESİ
Erciyes Üniversitesi Çerkes Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı 2011 yılında açılmış, 2018-2019 eğitim öğretim yılında ilk lisans öğrencileri ile eğitime başlamıştır. Anavatandan gelen üç öğretim üyesi ve bir öğretim görevlisi ders vermektedir. Yüksek lisans programı için başvurusu YÖK’te değerlendirme aşamasındadır. Düzce Üniversitesi Çerkes Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı ise 2013-2014 eğitim öğretim yılında lisans programına ilk öğrencilerini almıştır. 2014-2015 eğitim öğretim yılında da yüksek lisans programını açmıştır. Çok yeni olan bu bölümlerin devamlılığı açısından, yabancı uyruklu öğretim elemanları kadar TC vatandaşı öğretim elemanlarının yetiştirilmesi elzemdir. Bu bağlamda, akademik personelin yetiştirilmesi için ise doktora programlarının açılması gerekmektedir. Ancak doktora programların açılabilmesi için yeterli öğretim üyesine sahip olabilmek yakın gelecekte mümkün görünmemekte ve bu programlar açılmadığı sürece de gerekli akademik personelin yetiştirilmesi mümkün olamayacağından, bu bölümlerdeki akademik personel sorunsalı bir kısır döngü içerisindedir. Bu sorunu aşabilmenin kısa vadede en etkili yolu; Kabardey Balkar, Adigey ve Karaçay Çerkesk Cumhuriyetlerinden lisansüstü eğitim bursu da talep ederek TC vatandaşı olan akademik personelin yetiştirilmesine destek olmaktır. Bu projenin amacı, diaspora va anavatanda bulunan üniversiteler ile işbirliği içerisinde akademik personelin yetiştirilmesi için lisansüstü eğitim bursu sağlayabilmek için gerekli girişim ve çalışmaların yapılmasıdır.
MATERYAL GELİŞTİRME DESTEK PROJESİ
Türkiye’deki Çerkes Dili Edebiyatı Bölümlerinin eğitimi yabancı dil olarak Çerkesce’yi öğretme yönündedir. Çok çeşitli öğrenci profiline (konuşmayı, yazmayı ve okumayı bilen; anlayabilen ve konuşabilen; sadece anlayabilen; hiç bilmeyen) sahip bölümler; anavatan üniversitelerinden gelen öğretim elemanlarının yanlarında getirmiş oldukları materyallerin anadili Çerkesce olan öğrencilere yönelik olması sebebiyle eğitim materyalleri konusunda önemli problemler yaşamaktadırlar. Bu proje kapsamında; Türkiye’de bu konuda başlatılan çalışmalara destek vermek üzere çalışmalar yapmak planlanmaktadır.
DİASPORADA ANADİLLERİ YENİDEN CANLANDIRMA PROGRAMI PROJESİ
Projenin Gerekçesi: Günümüzde dünya dillerinin %96’ısı dünya nüfusunun sadece %4’ü tarafından konuşulmakta olup (Crystal, 1997); dünya dillerinin yaklaşık %90’ının da önümüzdeki yüzyıl içinde ölmesi beklenmektedir (Crystal, 2000). Kuzey Kafkasya dillerinin büyük çoğunluğu ise UNESCO Tehlike Altındaki Diller Atlasında ‘güvensiz/zayıf’ ve/veya ‘kesinlikle tehlike altında’ statüsünde bulunuyor. Bu durum sadece diaspora ile sınırlı olmamakla beraber; diasporaya özgü nedenler şu şekilde sıralanabilir: Dilin kuşaktan kuşağa aktarılmasının azalması, dili konuşan kişi sayısının giderek azalması, dilin kullanım alanlarının neredeyse yok olması, dil öğretimi için gerekli materyallerin azlığı/yokluğu, bireylerin kimlik/aidiyet dili olarak ana dillerini benimsemesi ancak dil öğrenmeye ilişkin olumsuz tutumları ve motivasyon eksikliği. Dünya literatüründe bu alanda yapılan çalışmalar ise; tehlike altındaki dillerin korunması ve yeniden canlandırılması için tekil ve kısa-vadeli çalışmaların değil, ancak çok paydaşlı (birey, toplum, STK’lar, devlet, vb.) ve kısa-, orta- ve uzun-vadeli hedeflere yönelik kapsamlı çalışmalardan oluşan programların sonuç verdiğini göstermektedir.
Projenin Amacı: Bu projenin amacı; KAFFED ’in öncülüğünde kurumsal sınırlılıkları minimize edecek ve belirli bir dönem için seçilen yönetim kurullarıyla sınırlı kalmayacak şekilde süreklilik ilkesiyle işleyebilecek, aşağıdaki bileşenleri kapsayacak bir ana dil canlandırma programı çalışmasının hazırlıklarını yapmak ve başlatmaktır.
Projenin Bileşenleri:
Kısa vadeli Bileşenler:
▪ Dernekler bünyesinde devam eden dil kurslarındaki eğiticilerin eğitimi ve sertifikasyonu,
▪ Dil kursları eğitmenleri ve katılımcılarına yönelik kurs programlarının güçlü ve zayıf yönlerine yönelik araştırma çalışmalarının yapılarak programların etkinliğini artırılması,
▪ Çocuklar için Konuşma Kulüpleri programlarının hazırlanması ve uygulanması,
▪ Çocuklar için daldırma modelli yaz kamplarının planlanması ve uygulanması,
Orta vadeli Bileşenler:
▪ Diasporada farklı yaş gruplarının ana dil öğrenmeye dönük tutum, ilgi, gereksinim ve beklentilerine dönük araştırma çalışmalarının yapılması,
▪ Ana dil farkındalığı geliştirmeye yönelik çok-boyutlu çalışmaların yapılması,
▪ Usta-Çırak Öğretim Modeline yönelik hazırlık ve pilot çalışmaların yapılması,
Uzun-vadeli Bileşenler:
Diaspora, anavatan ve Avrupa’dan araştırma partnerleriyle, dilbilimsel dokümantasyon ve dilbilimsel bütünce oluşturma ve ana dil öğrenme bağlamı olarak diasporaya uygun, çağdaş dil öğretim yöntemlerine göre tasarlanmış müfredat oluşturma amaçlı bir AB projesinin başvuru hazırlıklarının yapılması
