Гъэтхапэм и 14-р адыгэ тхыбзэмрэ адыгэ ӏeлфыбэ-мрэ я Мафэу хэтэгъэунэфыкӏы. Сыд мы Мафэр къызхэкӏыгъэр? 1853-рэ илъэсым гъэтхапэм (март) и 14-м апэрэ адыгэ ӏeлфыбэ-р къыдэкӏыгъ. Ар зэхэзгъэуцуагъэр, къыхязгъэутыгъэр ыкӏи ащкӏэ езгъэджэжьыгъэхэр Бэрсэй Умар. Бэрсэу Умар апэрэ шӏэныгъэлэжь гъэсагъэу адыгэмэ яӏагъэмэ ащыщ.
МЭЗАЕМ И 21-рэр НЫДЭЛЪФЫБЗЭМЭ Я МАФ
Дунаем ныдэлъфыбзэу тетыр 6700-рэу къалъытэ. Ау ахэр нахь макӏэ мэхъух. Ныдэлъфыбзэхэр мэкӏодых. Зэрэдунаеу ныдэлъфыбзэмэ якъэухъумэн непэ ыгъэгумэкӏыхэ хъугъэ. Ары ЮНЕСКО-м ӏ999-рэ илъэсым мы унашъохэр кӏиштагъэхэр: Чӏыгу хъураем игеографие зэфэдэу зэкӏэ къыубытэу бзэ фитныгъэхэр къэгъэгъунэгъэныр; Зэфэдэ шъхьакӏафэ бзэ пэпчъ рахыныр; Ныдэлъфыбзэ